Còi xương là căn bệnh tưởng chừng đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Dù Việt Nam là quốc gia nhiệt đới với nguồn vitamin D dồi dào từ ánh nắng mặt trời, tỷ lệ trẻ mắc bệnh còi xương vẫn ở mức đáng quan ngại do nhiều cha mẹ còn chưa nắm rõ cách chăm sóc con đúng cách. Bài viết này sẽ trang bị cho phụ huynh những kiến thức thiết yếu về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết sớm và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Thông qua những thông tin hữu ích được chia sẻ, Bio4STOP hy vọng giúp cha mẹ chủ động bảo vệ con khỏi căn bệnh này, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của bé yêu.

Còi xương là gì và tại sao trẻ bị còi xương?

Còi xương (Rickets) là tình trạng xương bị mềm yếu và dễ gãy hơn bình thường. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ thể thiếu hụt vitamin D, canxi hoặc phospho – các dưỡng chất thiết yếu trong quá trình phát triển xương của trẻ. Trong một số trường hợp hiếm gặp, bệnh có thể do di truyền, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và chuyển hóa các dưỡng chất này. Hậu quả là trẻ chậm phát triển, thậm chí có thể bị biến dạng xương.

Theo số liệu từ Sở Y tế Hà Nội, 20-40% trẻ em Việt Nam đang thiếu vitamin D, trong đó 8.9% ở mức nghiêm trọng. Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận khoảng 10% bệnh nhi được chẩn đoán còi xương, với 35% các trường hợp dưới 3 tuổi. Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng báo cáo tỷ lệ còi xương ở trẻ em giảm dần từ 65.8% (2003) xuống 39.1% (2014), tập trung chủ yếu ở trẻ dưới 2 tuổi.

Nguyên nhân gây còi xương ở trẻ

Vitamin D có vai trò quan trọng trong việc hấp thu canxi và phospho của cơ thể. Khi thiếu vitamin D, cơ thể bé không thể hấp thu đủ canxi và phospho, dẫn đến việc phải sử dụng các chất này từ xương để duy trì các chức năng sinh lý cơ bản.

Nghiên cứu cho thấy 80% vitamin D trong cơ thể được tổng hợp thông qua tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, 20% còn lại được cung cấp qua thực phẩm như thịt, cá, trứng và sữa. Vì vậy, việc cho trẻ tiếp xúc với ánh nắng sớm một cách hợp lý là rất quan trọng trong việc phòng ngừa còi xương.

Ngoài vitamin D, còi xương còn có thể xảy ra do thiếu các dưỡng chất quan trọng khác như vitamin K2 (giúp vận chuyển canxi), vitamin D3 (giúp chuyển hóa xương), và các khoáng chất như kẽm, magie. Đôi khi, nguyên nhân có thể đến từ một số bệnh lý về đường ruột như bệnh Celiac, viêm ruột, hoặc các vấn đề về thận, khiến cơ thể bé khó hấp thu dưỡng chất.

Dựa vào độ tuổi và tình trạng của trẻ, chúng ta có thể chia nguyên nhân thành 3 nhóm chính:

• Còi xương bào thai: Thường gặp ở trẻ sinh non, sinh đôi, sinh ba khi mẹ không cung cấp đủ canxi và vitamin D trong thai kỳ. Nghiên cứu cho thấy thai phụ cần gấp 3 lần vitamin D so với bình thường, đặc biệt trong 3 tháng cuối. Vì vậy, việc bổ sung vitamin D đầy đủ mỗi ngày giúp bảo vệ thai nhi khỏi nguy cơ còi xương.
• Còi xương sớm ở trẻ dưới 6 tháng: Nguyên nhân chính là do thiếu vitamin D. Nhiều mẹ thực hiện chế độ ăn kiêng quá sớm, hạn chế các thực phẩm giàu canxi như tôm, cá, khiến chất lượng sữa mẹ giảm sút. Điều này có thể dẫn đến tình trạng còi xương sớm và ngày càng nặng ở trẻ.
• Còi xương ở trẻ trên 6 tháng: Đây là nhóm phổ biến nhất, nguyên nhân chủ yếu do môi trường sống thiếu ánh sáng, chế độ dinh dưỡng không đầy đủ và cách chăm sóc chưa khoa học.

Dấu hiệu nhận biết còi xương ở trẻ

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, dấu hiệu đầu tiên thường thấy là sọ mềm và mỏng (nhũn sọ), có thể bị lõm hoặc thóp chậm liền. Trẻ dễ giật mình, ngủ không ngon giấc, đổ mồ hôi trộm, rụng tóc phần gáy và thường xuyên quấy khóc.

Khi trẻ lớn hơn, các dấu hiệu có thể bao gồm:

• Đau nhức ở xương chi, xương chậu và cột sống
• Chậm phát triển chiều cao
• Chán ăn và suy dinh dưỡng
• Hay bị chuột rút
• Xương dễ gãy
• Răng mọc chậm, men răng yếu và dễ bị sâu

Trong những trường hợp nặng, trẻ có thể bị co giật và nôn mửa nhiều.

Bio4STOP khuyến nghị: Còi xương có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Khi phát hiện các dấu hiệu trên, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được chẩn đoán chính xác và có phương án điều trị phù hợp.

Cách chẩn đoán trẻ bị còi xương

Bên cạnh những thông tin về các triệu chứng của trẻ, tiền sử bệnh, thói quen sinh hoạt của trẻ và kết quá của thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu trẻ thực hiện thêm một số xét nghiệm để tìm nguyên nhân, đánh giá tình trạng còi xương và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Các thủ thuật y khoa thường được bác sĩ sử dụng trong chẩn đoán còi xương gồm:

• Chụp X-quang xương: Thông qua hình ảnh thu được, bác sĩ sẽ đánh giá được cấu trúc và mật độ xương hiện tại của trẻ, từ đó, phân tích và chỉ ra những khiếm khuyết của xương, giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về tình trạng còi xương của con và có phương pháp điều trị phù hợp, hiệu quả nhất.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm nhằm đánh giá nồng độ vitamin D, canxi, photpho trong máu. Trẻ sẽ có nguy cơ mắc bệnh còi xương cao hơn nến các chỉ số này thấp hơn so với mức tiêu chuẩn.
• Xét nghiệm nước tiểu: Dựa vào kết quả xét nghiệm này, bác sĩ sẽ đánh giá mức độ đào thải Canxi, Phosphate ra khỏi cơ thể, từ đó kiểm tra xem trẻ có bị còi xương hay gặp các vấn đề về dinh dưỡng khác không.

Điều trị còi xương ở trẻ em

Các phương pháp điều trị còi xương ở trẻ em thường dùng gồm: dùng thuốc ức chế/điều trị nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa, bổ sung/điều chỉnh hàm lượng vitamin D, canxi, phosphate phù hợp và thực hiện chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt khoa học, hợp lý.

Lưu ý, thuốc và hàm lượng dưỡng chất bổ sung cho trẻ trong quá trình điều trị còi xương cần thực hiện theo đúng chỉ định của bác sĩ nhằm giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn, trách các tác động xấu đến sức khỏe và các cơ quan khác trong cơ thể của bé.

Điều gì sẽ xảy ra nếu bé không điều trị còi xương sớm?

Mẹ thân mến, việc phát hiện và điều trị còi xương sớm cho bé là vô cùng quan trọng. Nếu không được can thiệp kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều tác động không mong muốn đến sự phát triển và sức khỏe của bé trong tương lai.

Bio4STOP xin chia sẻ với mẹ một số biến chứng đáng quan tâm:

• Hệ xương phát triển bất thường: Lồng ngực có thể bị biến dạng, rút lõm
• Cột sống có nguy cơ bị gù, vẹo hoặc ưỡn
• Khó thở và dễ mắc các bệnh đường hô hấp như viêm phổi
• Chân tay có thể bị cong, biểu hiện dưới dạng chân vòng kiềng (chân chữ O) hoặc chân chữ X
• Răng phát triển không bình thường
• Khung xương chậu hẹp, có thể ảnh hưởng đến sinh sản sau này
• Chiều cao bị hạn chế và tăng nguy cơ suy dinh dưỡng
• Xương yếu, dễ bị loãng xương và gãy xương
• Các biến đổi khác về xương như: sọ biến dạng, mắt cá chân và cổ tay dày lên, gối bị vẹo vào trong

Phòng ngừa còi xương cho bé – Lời khuyên từ Bio4STOP

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng và hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Dinh dưỡng và một hệ tiêu hóa khỏe mạnh đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa còi xương ở trẻ. Bio4STOP gợi ý một số nguyên tắc quan trọng khi xây dựng thực đơn cho bé:

• Cung cấp đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu: đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất thông qua bữa ăn hàng ngày.
• Đảm bảo bé được bổ sung đủ vitamin D (400-600 IU) và canxi (700-1.000 mg) mỗi ngày từ các nguồn thực phẩm tự nhiên như sữa tươi, trứng, cá, bơ, dầu cá, nấm, phô mai, đậu nành, các loại hạt và rau xanh.
• Bổ sung men vi sinh để hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh, giúp tăng cường khả năng hấp thu các dưỡng chất thiết yếu, đặc biệt là canxi và vitamin D.
• Hạn chế thức ăn nhanh, đồ ngọt và nước có ga vì chúng không chỉ làm giảm khả năng hấp thu canxi mà còn ảnh hưởng xấu đến cân bằng hệ vi sinh đường ruột của bé.
• Khuyến khích bé uống đủ nước và thưởng thức nhiều trái cây, nước ép tự nhiên để hỗ trợ tiêu hóa tốt.
• Chú ý bổ sung cân đối vitamin K2, kẽm và magie theo nhu cầu hàng ngày của bé.
• Bắt đầu phòng ngừa còi xương từ giai đoạn thai kỳ thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học của mẹ.

Bio4STOP khuyến nghị mẹ nên đưa bé đi khám sức khỏe định kỳ và tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp. Ngoài ra, việc kiểm tra sức khỏe đường ruột và bổ sung men vi sinh khi cần thiết sẽ giúp tối ưu hóa khả năng hấp thu dinh dưỡng của bé.

2. Tắm nắng đúng cách cho bé

Tắm nắng là phương pháp tự nhiên giúp cơ thể bé tổng hợp vitamin D3. Khi da tiếp xúc với tia UVB từ ánh nắng mặt trời, chất 7-dehydrocholesterol trong da sẽ chuyển hóa thành vitamin D3. Điều này giúp xương của bé phát triển chắc khỏe và phòng ngừa tình trạng thiếu hụt vitamin D dẫn đến còi xương.

Thời điểm lý tưởng cho bé tắm nắng là từ 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều, với thời gian khoảng 15-30 phút. Mẹ không nên cho bé tắm nắng quá sớm hoặc quá muộn vì ánh nắng yếu sẽ không đủ để tổng hợp vitamin D. Bio4STOP lưu ý mẹ nên bảo vệ da cho bé bằng kem chống nắng và quần áo phù hợp.

3. Cho trẻ vận động thể dục thể thao

Rèn luyện thể dục, thể thao mỗi ngày có tác dụng kích thích cơ thể tiết ra hormone tăng trưởng, tăng sự tích lũy khoáng chất trong xương, từ đó, giúp xương trở nên mạnh mẽ hơn. Kết hợp với một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, việc vận động sẽ giúp cơ thể hấp thu và sử dụng hiệu quả các dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển của xương.

Mẹ có thể cho trẻ tham gia các hoạt động thể chất như chạy, nhảy, leo trèo hay tham gia các bộ môn thể thao như bóng rổ, bóng đá. Những hoạt động này không chỉ kích thích quá trình sản xuất các tế bào mới trong xương mà còn giúp tăng cường tuần hoàn máu, hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.

Tuy nhiên, bố mẹ cần chú ý lựa chọn các hoạt động thể thao thích hợp với độ tuổi và sức khỏe của trẻ, đồng thời phải giám sát và hướng dẫn trẻ kỹ lưỡng nhằm đảm bảo hiệu quả của quá trình tập luyện và đảm bảo an toàn cho trẻ.

Kết luận

Còi xương là một bệnh lý nghiêm trọng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của trẻ, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng cân bằng, tắm nắng khoa học, và vận động phù hợp sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh.

Bio4STOP khuyến nghị cha mẹ cần chú ý theo dõi sự phát triển của con, đặc biệt trong giai đoạn 2 năm đầu đời – thời kỳ quan trọng nhất để phòng ngừa còi xương. Đồng thời, việc thăm khám định kỳ và tham khảo ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp xây dựng phương pháp chăm sóc phù hợp nhất cho từng bé.

Hãy nhớ rằng, sức khỏe của con là tài sản quý giá nhất. Với sự quan tâm đúng cách và kiến thức đầy đủ về phòng ngừa còi xương, cha mẹ có thể tự tin đồng hành cùng con trên hành trình phát triển khỏe mạnh và toàn diện.

Tìm hiểu thêm: Trẻ Chậm Tăng Cân: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Khắc Phục Hiệu Quả Theo Hướng Dẫn Của Chuyên Gia

Đội ngũ chuyên gia của Bio4STOP luôn sẵn sàng tư vấn miễn phí và giải đáp mọi thắc mắc của mẹ qua hotline 094.399.6568. Hãy để Bio4STOP đồng hành cùng mẹ trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng và lối sống khoa học, khỏe mạnh cho bé yêu!